Malta

  • Bla dubju, il-wasla tal-Kavallieri tal-Ordni ta’ San Ġwann f’Malta fl-1530 ħalliet im-patt soċjali u ekonomiku kbir u fetħet il-bibien beraħ għall-influss kontinwu ta’ ideat, drawwiet u tradizzjonijiet li ħolqu ambjent kożmopolitan. Sa nofs is-seklu sittax, il-moviment umanistiku kien fl-aqwa tiegħu fl-Ewropa, u Malta ma baqgħetx lura. Ewlenin fost dawk li kienu jħaddnu, jgħallmu u jxerrdu dawn l-ideat Riformisti li l-Knisja Kattolika kienet tqis bħala ereżijiet, kien hemm ukoll qassisin bħan-Nutar Don Brandano Caxaro li spicca quddiem it-Tribunal tal-Inkwiżizzjoni. Fl-1563 huwa nstab ħati li xerred ereżijiet u ngħata sentenza li neħħitlu bosta privileġġi fosthom id-dħul kollu mill-benefiċċji ekkleżjastiċi. Huwa ġie mċaħħad ukoll milli jaqdi dmirijietu ta’ qassis u ta’ nutar.

    Mix-xhieda li ngħatat waqt każijiet diversi fit-Tribunal tal-Inkwiżizzjoni joħroġ ċar li fil-laqgħat tagħhom dawn ir-Riformisti kienu jaqraw u jiddiskutu l-Iskrittura Mqaddsa, kif ukoll diversi xogħlijiet ipprojbiti, bħal dawk ta’ Luteru, Melanchthon u Erażmu. Sa mill-aħħar snin tas-seklu ħmistax, il-kotba ta’ Erażmu, speċjalment il-Colloquia jew “Id-Djalogi”, bdew jintużaw bħala kotba ta’ tagħlim u ta’ eżerċizzju għall-istudenti. Sal-1533 kienu ġa ħarġu madwar 12-il ktieb minn din is-sensiela sa-kemm eventwalment telgħu għal madwar ħamsin. Malta wkoll ifformat parti minn dan it-tixrid ta’ ideloġiji ġodda u dan nafuh mid-depożizzjonijiet ta’ diversi xhieda quddiem l-Inkwiżitur li stqarrew li dawn ix-xogħlijiet letterarji pprojbiti kienu jinqraw fl-iskejjel tal-grammatika, kif ukoll kienu jiġu diskussi f’laqgħat sigrieti li kienu jsiru apposta. Kemm dawn l-ideat influwenzaw lil Caxaro nistgħu narawh mill-volumi no-tarili tiegħu fejn xi kultant kien iniżżel xi vers minn dawn il-kotba. Eżempju ta’ dan hu meta, fil-volum notarili tal-1541, f’ġieħ il-posterità niżżel vers mill-ktieb Collo-quia li jgħid: “Amaracus ait abstine sus non tibi spiro”, li jfisser “Il-merqtux jgħid lill-ħanżir, warrab, ma rridx infuħ għalik”.

    Sors: Arkivju Notarili Malta, Nutar Brandano Caxaro, R 175/8, f. 1 (1541)

  • Diversi atti notarili fil-volum tan-Nutar Giacomo Baldacchino nkitbu bejn Mejju u Settembru tal-1565. Dan il-perjodu qasir jaħbat bejn wieħed u ieħor ma’ żmien l-Assedju l-Kbir, meta, fuq ordni tas-Sulejman il-Kbir (li ħakem bejn 1520-1566), flotta kbira tal-Imperu Ottoman attakkat u assedjat lil Malta, li f’dak iż-żmien kienet taħt il-ħakma tal-Kavallieri tal-Ordni ta’ San Ġwann (li ħakem bejn 1530-1798). Dawn l-atti notarili jagħtu rendikont uniku tal-ġrajjiet tal-ħajja ta’ kuljum ta’ komunità taħt as-sedju li għexet it-tbatijiet. Ta’ interess partikolari hija nota li n-Nutar Baldacchino niżżel fis-7 ta’ Settembru 1565 fejn jirreferi għall-wasla ta’ għajnuna militari minn Sqallija u jagħti dettalji dwar il-qawwiet Musulmani u Nsara. Huwa jżomm nota wkoll tar-reazzjoni tan-nies taħt assedju li kienu fil-belt portwali tal-Birgu meta dawn saru jafu li waslet l-għajnuna minn Sqallija għall-ħelsien ta’ Malta. In-Nutar Baldac-chino jirrakkonta li l-komunità tat “qima lil Alla, filwaqt li qagħdet tfaħħar, tigglorifi-ka u tagħti barka lil Alla, ir-Redentur tagħna, li qatt ma telaqna meta aħna fittixna (l-għajnuna tiegħu), tkanta l-innu ta’ Te Deum Laudamus u tkanta s-Salm In Exitu Israel de Aegypto”. Rakkont ta’ xhieda bħal din huwa eċċezzjonali u rari. It-8 ta’ Settembru hija festa nazzjonali, magħrufa bħala jum il-Vitorja.

    Notarial Archives Malta, Notary Giacomo Baldacchino R 44/8 Part II, 7 September 1565, f. 8.

  • Il-George Cross ingħata lin-nazzjon Malti mill-Maestà Tiegħu r-Re Ġorġ VI fil-15 t’April, 1942 għall-kuraġġ u l-perseveranza li wera matul it-Tieni Gwerra Dinjija. L-att notarili ġie ppubblikat fil-Palazz tal-Gvernatur, il-Belt Valletta, fil-preżenza ta’ Monsinjur Mikiel Gonzi, l-Arċisqof ta’ Malta, fis-7 ta’ Frar 1947. Il-ħajja ta’ kuljum tal-Maltin tħarbtet kompletament matul il-Gwerra; il-Maltin sofrew nuqqas ta’ ikel u l-gżira kienet fil-mira ta’ bumbardament kontinwu tal-qawwiet tal-Assi. Dan il-volum jippreżerva r-rikordju ta’ din il-parti sinifikanti tal-istorja ta’ Malta u tal-poplu Malti.

    Il-volum jinkludi wkoll ir-reġistrazzjoni tal-att notarili magħmul min-Nutar tal-Gvern Dott. Carmelo Farrugia. Il-kuntratt huwa bejn Sir Francis Campbell Ross Douglas, il-Gvernatur u l-Kap Kmandant tal-Gżira ta’ Malta u d-Dipendenzi Tagħha, u Sir George Borg, il-Prim Imħallef tal-Ġustizzja u l-President tal-Qorti tal-Appell tal-Maestà Tiegħu, “fejn ir-Re George VI jixtieq għall-unur kbir u d-distinzjoni tal-Gżira ta’ Malta,” jippermetti li rapreżentazzjoni tal-George Cross proprja titqiegħad fuq canton azure biex tiġi inkorporata għall-Gżira ta’ Malta u d-Dipendenzi Tagħha fuq siġilli, tarki, bnadar jew inkella skont il-liġi tal-armi. Dan il-volum fih atti notarili oħrajn, pereżempju ta’ bejgħ ta’ art, ta’ rikostruzzjoni ta’ bini mwaqqa’, u ta’ pro-viżjoni ta’ ikel u fjuwil, li juru u jippreżervaw il-passat ta’ Malta u l-kultura tal-popolazzjoni tagħha.

    Notarial Archives Malta, Notary Carmelo Farrugia, R 407, 7 February 1947, ff.142-152.

Search for acts from other countries:

Privacy Preferences

When you visit our website, it may store information through your browser from specific services, usually in the form of cookies. Here you can change your privacy preferences. It is worth noting that blocking some types of cookies may impact your experience on our website and the services we are able to offer.

Functional cookies
required

Click to enable/disable Google Analytics tracking code
Click to enable/disable Google Fonts.
Click to enable/disable video Youtube.
In order to offer you the best possible service and to offer you a personalized service, the Site uses cookies (essential cookies, functional cookies, analytical cookies, video cookies and script cookies). You can set your preferences or allow the use of only essential and functional cookies. If you would like more information on the use of cookies, you can consult our cookie usage policy